Melk is al lang niet meer de witte motor. Calcium haal je net zo makkelijk uit bladgroenten en…plantaardige melk.
Wij drinken al jaren geen dierlijke melk meer en daarmee is onze impact op klimaatbelasting drastisch verlaagd. En al zou het nog maar de vraag zijn wat duurzamer is; koeienmelk of amandelmelk, het leed van voelende dieren zoals wij telt het zwaarst op mijn Vrede Op Aarde meter.
Toch zijn de alternatieven niet altijd even duurzaam.

Hoe meer ik las over de impact van de productie van soja, kokos en amandelmelk, hoe bezorgder ik begon te worden. Dat er beestjes doodgaan bij de productie van ons voedsel is onontkoombaar. Maar ik houd graag in de gaten of er voor mijn sapje of smeersel mensen of dieren worden uitgebuit of de aarde wordt uitgeput. Daarmee kan ik het leed beperken tot ‘zo laag mogelijk’.
De aarde is ons Moeder Dier. De bakermat van al dat leeft. Als zij bezwijkt, zal ze ons niet langer kunnen voeden en beschermen.
Toch drinken we hier graag een babyccino. Tijd voor een onderzoekje naar Plantaardige melk dus.

Koeienmelk

Don’t have cow.
The Guardian is er heel duidelijk over in dit artikel over wat voor soort melk we zouden moeten drinken. Een glas koeienmelk produceert bijna drie keer zoveel broeikasgassen dan elke soort plantaardige melk.
Ik heb vaak het gevoel dat ik het klimaat erbij moet halen om mensen uit te leggen dat we geen zuivel consumeren. Het verkleinen van onze voetstap is zeker een gezinsmissie hier, maar de hoofdreden zijn de dieren. De zuivelindustrie is slavernij. Er gaat zoveel pijn, verlies en uitputting mee gepaard, dat ik er dagelijks verdriet van heb. Als je nog denkt dat koeien een fijn leven hebben, is het tijd om je ogen te openen. Het verhaal van deze voormalig boerin zegt alles:
"It’s been 25 years since I lost my own baby and I must confess: you never get over it. A cow who carries her baby for 9 months as well is no different. Going through it once was bad enough. I knew cows who had gone through it 16 times."

Kokosmelk

Deze weldadige vloeistof uit de kokosnoot groeit alleen in tropische klimaten waardoor de druk om wereldwijd aan de vraag te voldoen erg hoog is. De exploitatie van werknemers en de uitputting van regenwouden is normaal. In arme gebieden zoals op de Filipijnen, Indonesië en India krijgen werknemers vaak minder dan een dollar per dag betaald.

Amandelmelk

Om een glas amandelmelk te produceren is een halve liter water nodig. Dit is meer dan elke andere plantaardige melk. Om aan water te komen, worden putten aangelegd die een diepte kunnen hebben van 760 meter.

In Californië, waar de amandelboomgaarden een gebied beslaan van meer dan 6000 vierkante kilometer had men al te kampen met extreme droogte, dus de toenemende vraag naar dit populaire goed is niet erg duurzaam. Zeker als je je bedenkt dat er vaak maar 2 procent amandelen in amandelmelk zit, de rest is water.

Ook de bomen hebben veel water nodig en worden in die regio dus geïrrigeerd.
Alpro werkt met Zuid-Europese amandel boeren. De regio’s zijn doorgaans minder droog en er wordt gewerkt met een duurzame techniek van druppel irrigatie, maar het blijft intensief.

De groeiende vraag naar amandelmelk heeft nog een grote keerzijde. Om de amandelbomen te bevruchten zijn bijen nodig. Hiervoor worden ‘productie bijen’ gebruikt. Van de commerciële bijen in de Verenigde Staten wordt bijna 70% elk voorjaar naar Californië vervoerd om hun werk uit te voeren. Vorig jaar stierf een derde van dit aantal bijen nog voor het einde van het seizoen als gevolg van uitputting.  

Rijstmelk

Een betaalbaar plantaardig melkje. Door de zoetige bijsmaak was dit mijn allereerste alternatief voor melk van koeien. Ik vond soja en amandel niet lekker drinken toen (nu vind ik alle soorten heerlijk; een bewijs dat we geprogrammeerde smaak kunnen veranderen:)).
Rijstmelk is zeker niet de meest duurzame, volgens een studie van de universiteit van Oxford. Rijst heeft heel veel water nodig en produceert meer broeikasgassen dan elke andere plantaardige melk. Dat komt doordat de bacteriën die leven in de rijstvelden methaan gassen produceren. Daarnaast zorgen bestrijdingsmiddelen voor enorme grondwatervervuiling.

Hazelnootmelk

Hazelnootmelk is een duurzaam alternatief voor amandelmelk voor wie het om de voedingswaarden van noten gaat. Hazelnootbomen groeien in vrijwel elk klimaat, onttrekken CO2 uit de atmosfeer, in plaats van uit te stoten én de bevruchting vindt plaats door de wind, in plaats van door bijen. Jeah!

Hennepmelk

Een andere manier om er zeker te zijn dat je melk duurzaam wordt geproduceerd is om te kiezen voor hennepmelk. Hennep groeit prima op het noordelijk halfrond, dus ook voor ons een streekproduct. Van de hennepplant kan alles gebruikt worden, van de wortel tot de bloem en kent dan ook meer dan 50. 000 toepassingen. Heel efficiënt!

Supergezond ook, want hennepzaad is de meest complete enkelvoudige voedselbron. Het zit boordevol eiwitten en noodzakelijke aminozuren.  
Ook lijnzaadmelk is in opkomst. De zaadjes zijn afkomstig van de vlasplant, die in Nederland prima kan groeien, maar de meeste lijnzaadproductie vindt plaats in Canada (zo’n 40%). Mocht je erop willen letten waar je lijnzaad vandaan komt, kun je informeren welk merk haar productie in Duitsland heeft. 
Er moeten nog wel wat stapjes gezet worden wat de smaak betreft. Lijnzaadmelk heb ik nog nooit geproefd, maar hennepmelk vind ik best ingewikkeld. Wat voor mij betekend dat ik ervan ga leren houden, maar voor velen is een ander woord: vies :)

Sojamelk

Sojamelk is volgens de Oxford studie (samen met havermelk) de winnaar als het gaat om duurzaamheid. Sojamelk werd beroemd om haar proteïne (eiwitten) gehalte die vergelijkbaar is met het eiwitgehalte in melk van dieren. Dat was voordat ze haar status verloor, door de claim vanuit de zuivelindustrie dat soja zou zorgen voor een te hoge inname van hormonen. Soja zou het risico op borstkanker verhogen en bij jongens kunnen lijden tot onvruchtbaarheid.
Ik heb het altijd vreemd gevonden dat we bang zouden moeten zijn voor de hormonen in soja, een plant, en niet voor de hormonen in koeienmelk (waar een kalfje tenslotte een grote sterke koe van moet worden). Na wat onderzoek, blijkt mijn gevoel te kloppen.
De verwarring komt door het woord fyto-oestrogenen. Deze oestrogenen die in soja voorkomen zijn selectieve receptoren. Simpel gezegd passen ze zich aan in je lichaam en gedragen zich als pro-oestrogenen of anti-oestrogenen. Zo zou soja de kans op borstkanker verlagen (een anti-oestrene werking) en de effecten van opvliegers tijdens de menopauze verlagen (een pro-oestrogene werking). Als je hier meer over wilt lezen, kijk eens hier.

De soja voor onze ‘hipster cappuccinootjes’ groeit voor het overgrote deel in Europa. De claim dat we ons schuldig maken aan ontbossing door voor sojamelk in plaats van koeienmelk te kiezen is niet juist. De soja die afkomstig is uit de gebieden die in rap tempo bruut worden platgebrand voor plantages, wordt wereldwijd verscheept als voer voor de koeien die in plaats van hun baby te zogen, onze cappuccinomelk verzorgen. Op verpakkingen zou vermeld moeten staan waar de soja vandaan komt en steeds meer merken die in Nederland te koop zijn, werken met Europese soja. In een café stel ik dit soort vragen al jaren, op deze manier komt er bewustzijn en vraag vanuit de consument.
Soja is back in business dus!

Havermelk

A guilt-free option, noemt The Guardian deze plantaardige drank. En onze grote favoriet! De smaak is toegankelijk en opgeschuimd erg lekker. Onze kleintjes drinken het direct na de zuigeling tijd.
In de verenigde Staten steeg de verkoop van havermelk van 4,4 miljoen dollar in 2017 naar 29 miljoen in 2019 en haalde amandelmelk in. Het grote voordeel van haver ten opzichte van amandelen, is dat haver in alle noordelijke klimaten al volop groeit. Er wordt dan ook geen probleem verwacht wanneer de vraag nog groter wordt, omdat de vraag naar haver voor diervoeding af zal blijven nemen en zo één op één vervangen kan worden.
Een keerzijde aan de productie van haver is dat, met name in de VS, het gewas vlak voor de oogst chemisch bespoten wordt op de mega grote monocultuur bedrijven.
Een studie van de Environmental Working Group wees uit dat het actieve bestanddeel van Roundup gevonden wordt in elk conventioneel geproduceerd gewas én (en dat baart het meest zorgen) in een derde van de biologisch geteelde gewassen. Verklaring hiervoor is dat de actieve stof in bestrijdingsmiddelen via het grondwater in de lucht komen en neervalt als regen. Ook op onze moestuintjes. Dit probleem is het grootst in de VS, maar ook in Europa worden nog veel gewassen bespoten.

Dit in combinatie met het omspitten van de grond en het bedrijven van monocultuur is alle reden om zoveel als mogelijk biologisch in te kopen. De aarde is op meer dan de helft van de plekken die geschikt zijn voor landbouw volledig uitgeput. Alleen regeneratieve landbouw ondersteunt het hertellende vermogen van Moeder aarde. Ik hoor en lees hier de laatste tijd steeds meer over. We beginnen te ontdekken dat door zo min mogelijk interventie, de aarde haar vitaliteit terugkrijgt. De mineralen, bacteriën en schimmels keren terug. Deze zijn van onschatbaar belang voor al het leven op aarde, inclusief dat van ons, beginnend in ons darmstelsel.

Ik hoop dat je met dit artikel wat meer duidelijkheid hebt gekregen over plantaardige melk. Er zijn heel wat opties en net als met elke keuze die we als consument maken, kunnen we heel wat invloed hebben op de mate van duurzaamheid. Op internet is veel informatie te verkrijgen en ik ben heel voorzichtig in wat ik geloof. Wat ik steeds doe is verschillende bronnen raadplegen, zeker als een fabrikant geen duidelijkheid geeft.
Daarnaast luister ik naar mijn gevoel. We passen onze keuzes aan telkens als we iets lezen, onderzoek hebben gedaan. We bespreken veranderingen met de oudste kinderen, zodat ze leren wat onze impact is op de aarde, dieren en mensen. Dat alle plantaardige opties beter zijn dan zuivel, zowel op het het gebied van dierenleed als op het gebied van duurzaamheid mag duidelijk zijn! 

Waarom we eten geen vis eten

Nog even een plaatje van onze vakantie. Hier liepen we door de stad Cheb in Tsjechië. Voor Phiene's verjaardag maakte ik dit jurkje. Het is een gratis patroon van @irismaypatterns de Lucy jurk. Het jurkje valt echt perfect en is makkelijk te maken voor de fijne tutorial op het blog! Ik gebruikte deze prachtige stof van @seeyouatsixfabric waarvan de nieuwe collectie weer onderweg is; elke keer weer bijna mooier dan de vorige, een feestje om naar uit te kijken!

Ik geef ook even antwoord op de vraag waarom wij geen vis eten.

Vissen zijn voelende dieren. Weliswaar koudbloedig en 'profiteren' daarom niet van de rechten die warmbloedige dieren wel hebben; een voorbeeld: het maakt niet uit hoelang ze in ademnood zijn voor ze sterven. Omega 3 hebben we inderdaad nodig en zit in vis. Dit maken de diertjes niet zelf aan, ze krijgen het binnen via eencellige planktonalgen. Wat vis ook binnen krijgt zijn de gifstoffen die door de afgelopen eeuw heen in de oceanen terecht zijn gekomen. Vissen zuiveren als het ware het water. Vette vis zou vooral goed voor ons zijn, maar hoe vetter de vis, hoe meer gifstoffen deze opneemt.

Kweekvis leek een mooi alternatief om ervoor te zorgen dat de oceanen in 2030 niet leeg gevist zouden zijn, echter kweekvis zwemt in nog viezer water dat met chemicaliën wat schoner wordt gemaakt. Bovendien is er tussen de 2 en 6 kilo oceaanvis nodig om 1 kilo kweekvis te krijgen, omdat vismeel en visolie, afkomstig van wilde vis, gevoerd wordt aan kweekvis. Nog steeds niet behulpzaam voor het beschermen van de vispopulatie dus.

Wist je trouwens dat vissen helpen om het te veel aan CO2 (wat vrij komt door het kappen van oerbossen) in de dampkring op te nemen?

En dat 40% van de wilde visvangst bestaat uit bijvangst. Onder andere haaien en zeepaartjes overleven het vaak niet en worden dood of half dood terug in zee gegooid.
Je haalt voldoende omega-3 uit lijnzaad, walnoten en bladgroenten. Ook postelein en algen zijn mooie bronnen van alfalinoleenzuur.

Ja ik snap het, het lijkt onbegonnen werk. Toen ik stopte met vis eten besefte ik me dat er nog steeds tonnen en tonnen vis wordt gevangen en dat de industrie niet zomaar nu stopt. Maar wij zijn de consument en wij beslissen of we de aarde nog leefbaar willen houden. Nu. En over 10 jaar.

Ooit aten we Dieren

Op vakantie las ik ‘Ooit aten we dieren’ uit. Een prachtig pleidooi om na te denken over onze impact op de wereld. De feiten (geen verwijten), een toekomstscenario en gesprekken met boeren. Heerlijk geschreven.

We hebben de aarde in bruikleen. Miljarden schepsels gingen ons voor. Ieder gebruikte een stukje van onze Oermoeder. Elke generatie ontdekte een nieuwe grondstof. Hier, in het veilige deel van de wereld, is de aanslag die we op onze aarde plegen haast niet zichtbaar. Maar het leefgebied van vele wilde diersoorten wordt kleiner, grondstoffen raken op. Het klimaat veranderd in rap tempo, grote groepen mensen zullen in sommige gebieden niet meer kunnen wonen en zullen gaan migreren. Oorlogen zullen toenemen. De regenwouden van de Amazone staan in brand. Nu meer en grotere branden dan ‘gewoonlijk.’ Onze grootse longen.

Zittend op een heerlijk strand, lijkt het zo ver weg. In mijn huis ook trouwens. Mijn gezin, vrienden en familie zijn veilig. Voor alsnog. Als ik er niks over lees, kan ik nog best een poos mijn hoofd in het zand steken. Maar dat wil ik al jaren niet meer. Liever kijk ik naar wat ik als individu kan doen. Als consument beslis ík wat er geproduceerd wordt. De ontbossing d.m.v. kap en branden gebeurd om mijn biefstuk te voeden met soja en graan, om mijn koekjes, bodylotion en margarine te vullen met palmolie.

Wij geloven hier thuis dat er altijd nog meer dingen zijn die we kunnen doen en zien de zomervakantie als een tijd om de balans op te maken van wat we al doen en wat onze volgende stappen kunnen zijn.

Als veganist besparen we zo’n 6000 liter water per jaar, zo’n 100 dierenlevens en 13.000 kilo CO2 uitstoot. Het stoppen met dieren eten zorgt voor een voetafdruk krimp van 60%. Toch voelt het als te hard rijden met een energiezuinige auto als we niet blijven kijken wat we nog meer kunnen doen. Vanaf vorig jaar september kocht ik bijvoorbeeld slechts 3 nieuwe kleding stukken voor mezelf (een hemdje bij de Hema, een jurk in Frankrijk op de markt, een trui van Two Thirds en een t-shirt van Wholesomeculture). Daarnaast kocht en kreeg ik nog wat tweedehands pareltjes en ruilde ik prachtige laarzen van Beyond-Skin met Lisette voor de maak van een broek.

Ons volgende project is palmolie. Het triggerde me al een poosje, ik hoor er steeds meer mensen over. Tijd om me daarin te verdiepen. Af en toe die vegan Magnum blijven we doen, maar welke dagelijkse producten kunnen we vernagen voor een duurzamere variant? Ook ons afval staat weer boveneaan de lijst. Zoveel als kan verpakkingsvrij kopen gaan we weer strak oppakken. Of mijn leven steeds wat minder leuk wordt als ik dingen schrap? Er zijn ook dingen die we niet of juist wel doen. Heel bewust; af en toe die vegan Magnum, géén wasbare luiers. Maar we moeten nog eens heel goed nadenken of we onze gashaard van de winter weer aan gaan doen. Misschien weer een openhaard van maken? Of toch maar niks branden? Soms voelt het even als een opoffering, maar gaat het leven niet om het voelen van liefde? Zo weinig mogelijk leed veroorzaken?

Het samenzijn met mijn geliefden is intens genoeg. Praten, lachen en huilen, het doorbreken van gewoontes, ‘gewoon’ omdat we het altijd zo deden. Mijn geluk is groot als ik mijn geduld verder heb uitgebreid in lastige ‘opvoed situaties’ met mijn kinderen of een gesprek voerde met een familielid waarin we echt luisterden en vertelden.
Frisse lucht inademen en een vogel horen zingen, zonder dat ik in gedachte was… warm zand tussen mijn tenen, als ik een boek lees.

Natuurlijk voel ik me ook wel eens machteloos. Als een corrupte regering niks doet voor de Amazone, zijn wij dan niet slechts een druppel?
Maar dan voel ik me weer die schakel. Hand in hand met het grote verhaal. Met elke handeling die ik doe, voel ik me verbonden met het resultaat. Elk moment opnieuw. Met de weg die wordt gekozen. Alles wat ik koop, eet en doe heeft een gevolg. Een rollende bal van bewustzijn. Groter en groter, je weet nooit hoever en hoelang hij blijft rollen.

Een toekomst zonder dieren eten. Waarom en hoe

The Circle of life.
Eten en gegeten worden. Zo is het leven op aarde ingesteld. Toch? Ja, dat klopt. De vroegste mens verzamelde en joeg op dieren. Wat voor mij een eyeopener was om te lezen in Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid, was dat deze eerste mensen nog zo dicht bij de natuur en dieren leefde, dat zij zich totaal niet af vroegen wie er beter was. Er werd op een dier gejaagd als deze zich in het leefgebied van de mens liet zien en de mens er dezelfde soort risico calculatie op los had gelaten als een luipaard die ook maakt; wat is de afstand tussen mij en het dier, heeft hij jongen (dan zal ze zich minder snel laten verslaan), heeft ze honger, is ze uitgeput, is het koud of warm? Deze mensen hadden speren, maar geen jachtgeweren en geen slachthuizen, waardoor het een gelijkwaardig gevecht was. Deze mensen voelden feilloos aan hoe verschillende dieren zich gedroegen, werkten samen met de natuur en voelden zich er één mee. Deze mens, waarvan er in het begin zes soorten waren, groeide uit tot één soort: Homo Sapiens. Deze soort, blijkt nu, na een korte terugblik, wat onderzoek en evaluatie, de meest destructieve soort allertijden.

Dus ja, dieren eten elkaar. De mens heeft zichzelf bovenaan de ladder gezet. Misschien niet onterecht. We zijn grenzeloos intelligent. Al wat onze behoeften nog beter zou kunnen bevredigen, wordt uitgevonden. The sky is niet eens de limit. Voor elk soort klus vinden we machines uit. Ploegen, zaaien, oogsten, water zuiveren, de meest ingewikkelde berekeningen maken. Als we willen, hoeven we niks meer zelf te doen. Maar bijzonderder nog, we ontwikkelen computerprogramma’s met bovenmenselijke intelligentie en menselijke vermogens en verlangens. Totaal van de zotte (of niet?) maar stel je voor dat deze kunstmatige mensen ons zouden exploiteren en zelfs doden omdat dat hen een goed idee lijkt. Wij vinden natuurlijk dat deze door ons ontwikkelde robots dat niet mogen doen, hoe superieur en oppermachtig ze ook zijn (zeker niet ondenkbaar, want zo zelfstandig hebben wij ze ontworpen), waarom mogen wij dan wel koeien exploiteren en doden?
Eten en gegeten worden. Er zijn dieren die, onder bepaalde omstandigheden, hun eigen baby’s eten. Verschrikkelijk? Waarom eten we dan wel lammetjes?

Hoe zit het nou eigenlijk met onze gezondheid en dierlijk voedsel?
Uit onderzoek blijkt dat het eten van vlees een veel grotere invloed heeft op het ontwikkelen hart en vaatziekten, diabetes type 2, overgewicht en bepaalde soorten kanker dan we altijd dachten.
Ik zou het kunnen hebben over proteïne die we niet uit dieren hoeven te halen, maar prima uit kikkererwten, soya, tofu, spinazie, linzen, hennepzaad, quinoa en edelgistvlokken kunnen halen. En over calcium dat we niet uit zuivel hoeven te halen; in echte zuivel landen blijkt juist het meest botontkalking voor te komen. Uitleg en onderzoek hiernaar vind je in dit artikel.

Het maakt niet zo veel uit of we nog geloven dat het eten van vlees en kaas gezond is. De meesten zullen het met me eens zijn dat meer groenten beter is dan meer kip. Het is eerder een kwestie van smaak, gezelligheid en gemak is waardoor we het moeilijk vinden om dierlijk voedsel van ons menu te schrappen. Anders gaan koken kost tijd en energie.
We sjorren aan de banden van zorgvuldig opgebouwde gehechtheid, aan een collectief gevoel van erfgoed, aan gezelligheid en emotie. Kipkluifjes op zondag, de gehaktbal met spinazie na een koude winterdag en boerenkool met worst. De geur van draadjesvlees en kalkoen met kerst. Het pondje zalige boerenkaas, gekocht bij de boer. Het opgeven van deze diepgewortelde gewoonten brengt een gevoel van verlies en het uitblijven van verheugen met zich mee. Ons verstand beaamt dat het gaat om het samenzijn, maar onze emotie koppelt smaak aan gezelligheid.

Het loslaten van gehechtheden is een zware klus, zo zwaar dat we onze ogen sluiten voor de gruwelijkheden in de intensieve veehouderij. Het is zo menselijk, we hechten aan wat we zorgvuldig hebben opgebouwd. We hebben er iets moois van gemaakt. Prachtig geëtaleerde vleeswaren en kazen in de winkels. De oudhollandse geveltjes van kaaspakhuizen en nooit meer honger na een gruwelijke oorlog.
Maar de opslag van koeien, kippen en varkens en het slachten van ons vlees gebeurt buiten ons gezichtsveld. Wie zoekt de beelden op uit slachthuizen? Wie zou nog zelf slachten voor zijn maaltijd? 

Om nog even terug te komen op gezondheid, ik geloof niet in een universele oplossing voor een lang en gelukkig leven. Toen ik alles at waar ik zin had en veel mediteerde, waren mijn darmen in topconditie. Als ik ultiem gezond eet, maar het veel te druk heb, hebben mijn darmen stress. Het loslaten van gepieker hangt letterlijk samen met het kunnen loslaten van ontlasting. Toen ik stopte met elke dag melk drinken, verdween de pijn in mijn gewrichten. Toen ik alle zuivel uit Lisa’s voeding haalde toen ze vijf was, verdween de snotneus, waar ze tot dan toe zomer en winter mee rond liep.

Als wij vrolijk zijn eten de kinderen de groenteschotel zonder mokken, als wij lopen te mopperen gaat zelfs een bord friet er niet in. De vitamines, natrium en kalium in broccoli wordt veel beter opgenomen als we de tijd nemen om goed te kauwen en te proeven dan wanneer we het even snel wegwerken.
Niets zo complex als een menselijk lichaam. En niets zo prachtig; het zelfhelend vermogen is fenomenaal.

Biologisch vlees en zuivel
Met het consumeren van biologisch vlees en zuivel ben je een stukje beter bezig. Het is niet meer dan logisch dat dit de nieuwe standaard moet zijn. Een tijdelijke standaard. Een overgangsstandaard. De dieren krijgen minder antibiotica. Kippen mogen hun snavel houden en hebben wat meer ruimte dan de ‘flatgebouw kippen’. Kalfjes mogen iets langer bij hun moeder blijven en koeien worden net iets minder uitgemolken. Feit blijft dat een kip in de natuur (als er nog een oorspronkelijke, niet doorgefokte kip zou zijn) rond de 28 eieren per jaar legt en niet 1 per dag. Het leggen van een ei kost de kip enorm veel energie. Hoe biologisch een dier ook leefde, geslacht wilde het niet. Humaan slachten is een utopie. Wij heten human beings en het woord humaan betekent menschlievend, inschikkelijk, gemoedelijk, beschaafd…

Waarom zou de overstap naar plantaardig veel wereldproblemen oplossen?
Het is drie voor 12. Mensen breken hun hoofd over de klimaat problematiek en de voorspelde voedselschaarste. De grootste winsten om het broeikasaffect tegen te gaan zijn te behalen in het terugdringen van de veeteelt, die bijna een derde van het aardoppervlak beslaat. De co2 uitstoot van de wereldwijde veestapel bedraagt 40%, meer dan de hele transportsector bij elkaar.
De transitie naar plantaardig slaat nogal wat vliegen in een klap, want naast het terugdringen van de verdere opwarming van de aarde, zal de aarde zich herstellen als boeren de overstap maken naar het verbouwen van planten. Als je zoekt voor inspiratie over hoe we de aarde haar natuurlijke groei weer terug kunnen geven, kijk eens naar dit filmpje.
Er is 18 keer zoveel land nodig om een persoon die vlees, zuivel en eieren eet te voeden dan voor iemand die plantaardig eet. Voor een 1 liter melk is 500 liter water nodig. Er gaat 10 liter melk in 1 kilogram kaas, dus is daar 5000 liter water voor nodig. De ontbossing in de Braziliaanse Amazone wordt veroorzaakt door de productie van soja, om ons vee mee te voeden. En onderandere door deze ontbossing verdween in de afgelopen vijftig jaar het overgrote deel van de koraalriffen in het Caribisch gebied en het Great Barrier rief in Autralië. 

Wat moeten we met al die dieren als we massaal vegans zouden worden?
Zoals met veel problemen, worden er een hoop oplossingen aangedragen. En slechts tijd zal ons leren welke oplossing gaat werken. Wat ik voor me zie is de overgang naar volledig biologisch en tegelijk zijn er boeren die helemaal uit de veeteelt willen. Boeren voelen zich veel meer verbonden met dieren dan ik. Ik geloof dat er meer zijn dan wij denken die elke keer moeten slikken als er weer een aantal koeien op transport gaan. Maar wat dan? Lees dit verhaal eens en stel je voor dat net als bij de organisatie van de vee industrie na de tweede wereldoorlog en de organisatie van de overstap naar biologische veeteelt er steeds meer ondersteuning komt naar de overstap van diervrij consumeren. Er zullen steeds meer Animal sanctuary's opgezet worden en de snelheid van fokken daalt mee met de dalende vraag naar vlees. Gezonde dieren zullen zich weer op een natuurlijke manier voorplanten. 

Waarom zijn veel veganisten zo fanatiek?
Gelukkig heb ik vrienden die nog met me willen praten en sommigen mijden het onderwerp zelf ook niet. Ik kreeg laatst de vraag waarom ik het niet gewoon voortleef en het verder met rust laat. Goede vraag. De meeste veganisten hebben heus wel iets anders te doen. Waarom laten we de medemens niet gewoon hun stukje vlees eten of glaasje melk drinken?
Ik naai liever een jurkje in elkaar in mijn spaarzame vrije tijd. En toch voel ik de urgentie om hierover te schrijven.
Het is een protest tegen onnodig geweld. Onnodig lijden, het onnodig uitbuiten en slachten van voelende wezens. We zijn beland in het tijdperk waarin weedburgers minstens zo lekker zijn als burgers van koeienbillen. Het tijdperk van verandering. We worden wakker uit de donkere eeuwen. We kunnen het tij nog keren, na ons geen zondvloed. Als we stoppen met dieren eten.

Vegan Struggles

Stel je voor dat geen vezel in je hele lijf nog dieren wil eten, of zelfs iets wat dieren voor ons moeten produceren. Stel je voor dat heel je hart, heel je lijf en je hoofd zegt dat het niet nodig is. Dat je gelooft dat een volwaardig voedingspatroon gehaald kan worden uit planten? En dat je bovendien gelooft dat veganisme het antwoord is op problemen waar de aarde mee te kampen heeft. De droogte en schaarste in veel delen van de wereld en het grote verschil met westerse landen, vervuiling van de bodem en het grote, grote dierenleed, waar we maar een fractie van te zien krijgen. 
Stel je voor dat je dan heel gedreven, maar uitgebalanceerd besluit daar zelf iets aan te doen. Koken met zoveel mogelijk groente voor je gezin, je zo goed mogelijk in te lezen in hoe je gevarieerd eet uit planten, hoe je gezond blijft. Advies inwint bij huisarts, homeopaat en doorgewinterde vegans. Stel je dan voor dat je voelt dat het jou en je kinderen goed doet, de smaken van groenten, zeewier, kruiden en plantaardige dranken steeds meer gewaardeerd worden en het dierlijke steeds minder. Maar om je heen voel je twijfel bij vrienden en kennissen. Bekende vegans vallen terug, doordat ze de overstap misschien te snel maakten, waardoor het lijf een opdonder kreeg, of niet goed keken naar de complexheid van hun unieke lichaam.
Wat zou je doen?

Dit verhaal gaat natuurlijk over mij

Jaren verdiepte ik me in het waarom en hoe van veganisme. Hebben we dieren nodig om ons te voeden? Hebben we ze nodig voor een tas? Het gebruiken van dieren ging mij steeds meer tegenstaan. Ik vond het steeds vreemder dat we dieren als slaven houden. Maar ik las door. En liet dingen bezinken. De samenwerking dus mens en dier stamt van ver voor onze herinnering, ver voor de verhalen die wij ons herinneren. We domesticeerden dieren voor melk, eieren, vlees en kaas, vacht en wol. We hoefden niet meer te jagen en verzamelen, maar konden granen verbouwen en dieren houden. We werden maatjes. Mens en dier kregen een diepgaande relatie. We verschaften hen veiligheid en onderdak en zij hielden ons gezelschap. Zo veel mensen gingen een diepe verbondenheid voelen en werden beste vrienden met hun dier. 

Ik vroeg je om je dit voor te stellen, omdat iedereen wel iets heeft waar hij of zij van overtuigd is. Ik noem zomaar wat dingen: de kracht van het democratisch systeem, beter onderwijs voor hoogbegaafde kinderen, betere integratie van allochtonen Nederlanders, kinderen inenten of juist niet, meer geld voor personeel in de zorg, humanisme, God of het feit dat het vroeger beter was. Je voelt en wéét dat je gelijk hebt en soms (of vaak) ga je de discussie aan en doe je je best om anderen van jouw waarheid te overtuigen.

Vooral als je je waarheid net ontdekt hebt is het moeilijk om het niet van de daken te schreeuwen. Dat deed ik ook. De afgelopen jaren heb ik er veel over gepraat met vrienden en veel over geschreven op mijn blog en in mijn schrijfschriften. Ik ben erg slecht in debatteren en mijn stem verheffen om de ander te overtuigen voelt al helemaal niet goed. Toch wilde ik mijn verhaal, mijn weg delen en vond een zachte manier. Eerst gebruikte ik vaak de zinnen ‘we zouden moeten’ of ‘men kan’, maar al snel ontdekte ik dat het echt alleen maar om míjn weg gaat. Ík vind dat we dieren niet nodig hebben om als soort te overleven, ík wil leven volgens deze overtuiging, dus deel ík mijn zoektocht, struggles, overwinningen en gevoel. Zelfs (nieuwe) feiten, uit onafhankelijk onderzoek zijn in onze wereld een mening, ook al zijn ze voor mij een rotsvast gegeven. Dus voorzichtigheid vond ik belangrijk.

En natuurlijk, als je veel leest over plantaardige voeding versus dierlijk, de drijfveren achter de hele vleesindustrie ontdekt en beelden kijkt van koeien die in de warmste tijd van het jaar veel te weinig water krijgen, varkens die worden geschopt, kippen die hun korte leven geen daglicht zien of nooit kunnen bewegen en vervolgens een berichtje van een vriendin leest over een baasje die haar kat verwaarloosde of een bericht in het nieuws over het voorgenomen besluit om mensen die hun hond in de auto laten zitten te beboeten, dan kan ik wel huilen en schreeuwen van verdriet! Dan weet of vermoed ik dat deze mensen wel die mishandelde dieren eten. Dan breek ik. Dan zou ik al die dieren willen gaan verzorgen en knuffelen en met ze spelen. Ik ben niet eens de grootste dierenvriend die ik ken! Dan voel ik me zó machteloos.

Van mij ben je gewend dat ik over het opkomen van de zon schrijf,

over vernieuwing en het stromen van een universele liefde die tot alles in staat is. Waar individuele of universele antwoorden ook te vinden zijn, liefde is de weg. Maar weet dus dat ik ook verdriet en frustratie voel. Ik leerde alleen deze gauw weer los te laten om me te kunnen focussen op mijn waarheid. Ik wil geen activist zijn, ik wil genieten van het leven, maar dat kan voor mij alleen als ik mijn ogen niet sluit voor iets wat in mijn hart zo uitbundig klopt. Mijn focus kan ervoor zorgen dat het lijkt of ik niet geniet (dat woordje genieten altijd, alsof we elkaar erop controleren), maar mijn focus zorgt voor balans. En balans zorgt voor vreugde.

De ene dag ligt die focus van mij op het zoeken naar de overeenkomst in al die duizenden diëten en is mijn mantra voor die dag ‘Eat more vegetables’ terwijl ik voorraden babyhapjes kook voor in de vriezer. De andere dag naai ik nieuwe outfits in elkaar voor de kinderen voor het ultieme Slow Fashion gevoel.
En altijd weer komt mijn vizier terug in het midden, wint mijn vriendschap met de vriendin, of de verbondenheid met de medemens het van mijn fanatisme. Blijkt de organische groei effectiever dan het vastbijten en het dóen helender dan spammen. Soms moet er geschreven worden, soms gelezen. De ene dag sta ik uren in de keuken, de volgende rol ik met de baby’s over de grond en spring met de peuter op de trampoline en worden er vega kroketten uit de vriezer getrokken.

Ik ben niet perfect en dat is al lang niet meer mijn doel. De vegan Magnum bevat palmolie, maar is een groot feest in deze tijd van transitie. Een vriendin hielp me laats weer eens herinneren aan alle kleuren van de regenboog die in je voeding zouden moeten terugkomen en ik kon alleen maar denken aan het kleurenpalet van mijn provencale borrelnoten (die ik herontdekte omdat er kruiden als kurkuma in gebruikt worden).
Schuldig voel ik me nooit meer, misschien op die keer na dat ik na twee Gin-Tonic dat blokje kaas in mijn mond stak. Ik sta dan niet meer krachtig in wat me zo goed doet, daar baal ik even van en zet dan mijn karretje weer op de rails. Mijn doel of visie kan op de weg soms wat in de mist raken, maar door het spoor weer op te pakken vervagen oude gewoonten (waar ik vanaf wilde) steeds meer.

Mijn klomp breekt als Lisa verteld dat haar docent in de klas vertelde over energiebesparing, zij haar vinger opstak en vroeg: ‘Wat is de beste manier van besparen dan?’ ‘Waarop de docent zei: ‘Met kleine dingen als het licht en de kraan uit doen.’ Weet ze echt niet hoeveel je bespaart met het laten staan van één enkele biefstuk?? Word je vandaag de dag op het vwo nog steeds afgescheept met ‘de kraan uit doen tijdens het poetsen van je tanden?’ De klomp van Lisa brak ook trouwens.

Veganisme en andere oplossingen voor problemen gaan niet over een nacht ijs.

De transitie is zeker voelbaar en we hebben al zoveel meer ‘nieuwe’ voedingsmiddelen en het internet vol recepten tot onze beschikking van toen ik kind was.
En heel hard roepen heeft misschien geen nut. Kleine zaadjes strooien wel. Als niemand het zou laten merken als hij zo excited is over zijn pasverworven waarheid, zou er nooit iets veranderen. Terwijl verandering altijd nodig is en zelfs een vast gegeven. We bellen niet meer in via de modem, wisselen ons geld niet meer aan de grens, vinden het verbazingwekkend dat de ene mens de ander ooit als slaaf hield en als het aan mij ligt braden we op een moment in de nabije toekomst geen vlees meer van medeschepselen.